Nước là thành phần, môi trường sống chủ yếu của các hệ sinh thái, có vai trò quan trọng, quyết định đối với sự sống của con người và quyết định đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Theo các kết quả nghiên cứu cho thấy có 71% (khoảng 3/4) diện tích bề mặt trái đất được bao phủ bởi nước, trong đó nước mặn chiếm khoảng 97%, còn lại xấp xỉ 3% là nước ngọt phục vụ cho các nhu cầu thiết yếu của sự sống trên trái đất; đối với cơ thể sinh vật và con người, nước luôn chiếm hàm lượng rất cao từ 50% - 90% khối lượng cơ thể, thậm chí một số loài chiếm đến 98% khối lượng, đối với con người nước chiếm trung bình khoảng 60% - 65% trọng lượng cơ thể, khi lượng nước mất hơn 10% sẽ dẫn đến các tình trạng bệnh lý, mất trên 20% sẽ dẫn đến nguy cơ tử vong; đối với các hệ sinh thái, nước tham gia vào vai trò tái sinh thế giới hữu cơ; đối với nền kinh tế quốc dân, nước đóng vai trò quan trọng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp và đời sống dân sinh,…Tuy nhiên, thực tiễn đang đặt ra nhiều vấn đề cấp bách như vấn đề biến đổi khí hậu, nước biển dâng, ô nhiễm, suy thoái và sử dụng lãng phí tài nguyên nước; theo số liệu thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Y tế, hiện nay có khoảng 2,1 tỷ người trên thế giới không được tiếp cận nguồn nước bảo đảm an toàn, khoảng 1,9 tỷ người sống trong các khu vực khan hiếm nước (Đến năm 2050, có thể tăng lên khoảng 3 tỷ người). Trung bình mỗi năm ở Việt Nam có khoảng 9.000 người tử vong vì nguồn nước ô nhiễm, trên 200.000 trường hợp được phát hiện ung thư mà một trong những nguyên nhân là do sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm,…Trước những vấn đề nêu trên cần phải có sự vào cuộc của các tổ chức và cả cộng đồng.
Xuất phát từ các nhận thức về tầm quan trọng, vai trò của nguồn nước trong thực tiễn, cùng với việc hưởng ứng Ngày nước thế giới hằng năm, trong những năm qua, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội), cùng với các Hội thành viên như: Hội Sinh vật cảnh và Làm vườn, Hội Khoa học lâm nghiệp, Hội Chăn nuôi thú y, Hội Luật gia, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường,... và đông đảo đội ngũ trí thức, chuyên gia, các nhà khoa học có liên quan ở trong và ngoài tỉnh đã tích cực tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, tuyên truyền phổ biến kiến thức, tư vấn phản biện và giám định xã hội, nhằm chia sẻ các kiến thức, sự hiểu biết về tầm quan trọng, giá trị của tài nguyên nước, cũng như việc chia sẻ các nhận thức chung về thực trạng nguồn nước hiện nay, qua đó góp phần vào quá trình quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững môi trường, tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh.
Với vai trò, vị trí là tổ chức chính trị - xã hội, thực hiện chức năng tập hợp, đoàn kết và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức, tham gia đóng góp vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, thời gian qua, Liên hiệp hội đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, có ý nghĩa trong công tác bảo vệ môi trường, tài nguyên nước, tạo sức lan tỏa trong cộng đồng, trong đó phải kể đến:
- Trong công tác tham mưu với UBND tỉnh tổ chức các hoạt động, sự kiện truyền thông về bảo vệ môi trường, Liên hiệp hội đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Sở Tài nguyên và Môi trường tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức Chiến dịch “Làm cho thế giới sạch hơn” năm 2008 tổ chức tại tỉnh Phú Thọ.
- Trong hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội, Liên hiệp hội đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo khoa học để lấy ý kiến, tư vấn phản biện của các chuyên gia, nhà khoa học đối với các đề án, dự án, chương trình công tác lớn của tỉnh như: Tham gia tư vấn, phản biện “Quy hoạch Tài nguyên nước tỉnh Phú Thọ đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035”; phản biện “Dự án thủy điện cột nước thấp trên sông Lô, huyện Đoan Hùng và tổ chức lấy ý kiến dư luận xã hội trên địa bàn các vùng bị ảnh hưởng, tác động của dự án”, phản biện đề án: “Thu gom, xử lý rác thải trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2016 - 2020”; “Quy hoạch Phát triển vật liệu xây dựng tỉnh Phú Thọ đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”; “Phản biện Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản tỉnh Phú Thọ đến năm 2015, định hướng đến năm 2025”,…Thông qua các báo cáo kết quả, Liên hiệp hội đã có nhiều kiến nghị, khuyến cáo đến các cấp có thẩm quyền về chủ trương của các dự án, đề án, cảnh báo nhiều nguy cơ, tác động tiêu cực đến môi trường, tài nguyên nước; kiến nghị nhiều nội dung, giải pháp để các cấp có thẩm quyền xem xét, bổ sung các các phương án, các giải pháp kỹ thuật nhằm làm tốt hơn công tác quản lý, bảo vệ và phát triển tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh. Đã cung cấp kịp thời các thông tin, cơ sở khoa học, thực tiễn để Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh xem xét trước khi quyết định phê duyệt.
Liên hiệp hội tỉnh phối hợp với Ủy ban mặt trận Tổ quốc tỉnh tổ chức Hội thảo về quản lý, bảo vệ và tôn tạo các hồ sinh thái trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ
Liên hiệp hội tỉnh thành lập đoàn chuyên gia, các nhà khoa học khảo sát, đánh giá thực tế tại hiện trường vùng dự án “Thủy điện cột nước thấp Phú Thọ trên sông Lô, huyện Đoan Hùng”
Liên hiệp hội tỉnh tổ chức Hội thảo tư vấn, phản biện quy hoạch tài nguyên nước tỉnh Phú Thọ đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035
- Trong hoạt động thông tin, tuyên truyền và phổ biến kiến thức: Liên hiệp hội đã tổ chức các hoạt động điều tra, khảo sát, nghiên cứu, tổ chức các diễn đàn, các hội thảo liên quan đến vấn đề môi trường, tài nguyên nước nhằm tạo diễn đàn để đội ngũ trí thức, các chuyên gia, các nhà khoa học ở trong và ngoài tỉnh trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, sự hiểu biết, chia sẻ các biện pháp nhằm làm giảm ô nhiễm, bảo vệ, sử dụng hiệu quả và tái tạo nguồn nước, như hội thảo khoa học cấp tỉnh về “Thực trạng và đề xuất các giải pháp trong công tác quản lý, bảo vệ các ao, hồ sinh thái trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ,... Mặt khác, trên cơ sở chương trình phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường, hằng năm Liên hiệp hội đã tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa của “Ngày nước thế giới”; thường xuyên đăng tải, cập nhật các bài viết, bài tham luận, bài nghiên cứu của đội ngũ trí thức về các nội dung có liên quan; tuyên truyền, phổ biến các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ môi trường trên ấn phẩm “Trí thức Đất Tổ” và trang Website “www.trithucdatto.vn” của Liên hiệp hội như: Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 Bộ Chính trị khóa IX về “Bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường”, Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, Luật Tài nguyên nước năm 2012, Luật bảo vệ Môi trường năm 2014, Luật Đa dạng sinh học năm 2008, Luật bảo vệ và phát triển rừng năm 2004,...; tuyên truyền, phổ biến các công ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam tham gia như: Công ước về các vùng đất ngập nước, Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển, Công ước Viên về bảo vệ tầng ô-zôn, Công ước về Ða dạng sinh học.v.v.
- Trong hoạt động khoa học công nghệ: Thông qua 02 đề tài, dự án khoa học cấp tỉnh, cấp bộ như: Dự án “Phát triển mô hình quản lý và sử dụng đất có sự tham gia của người dân tại tỉnh Phú Thọ” do tổ chức phi chính phủ của Tây Ban Nha tài trợ, đề tài khoa học cấp tỉnh về “Nghiên cứu thiết lập quy trình công nghệ, sản xuất bếp đun cải tiến (TK90) tiết kiệm nhiên liệu, thân thiện môi trường, phục vụ vùng nông thôn, miền núi tỉnh Phú Thọ”; Liên hiệp hội đã phối hợp với các địa phương như Lâm Thao, Phù Ninh, Thanh Ba,… để lồng ghép các hoạt động của dự án, xây dựng các mô hình, mở các lớp tập huấn, tuyên truyền, hướng dẫn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trong quản lý, sử dụng đất - nước, xử lý chất thải chăn nuôi, sử dụng tiết kiệm năng lượng, góp phần làm giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, bảo vệ môi trường,...
Kết quả và sự tham gia của Liên hiệp hội thời gian qua đã góp phần tích cực trong công tác bảo vệ môi trường nói chung, phát triển bền vững tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh nói riêng. Bước vào đoạn mới của đất nước, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề môi trường, khai thác, sử dụng, bảo vệ và tái tạo nguồn nước sẽ tiếp tục là một chủ đề nóng, cấp bách cần có sự tham gia, vào cuộc của mọi tổ chức, cá nhân. Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh sẽ tiếp tục chủ động, sáng tạo, linh hoạt các hình thức tập hợp đội ngũ trí thức, các chuyên gia, các nhà khoa học để tham gia vào các hoạt động, tích cực hưởng ứng các sự kiện như “Ngày nước thế giới”, Chiến dịch “Làm cho thế giới sạch hơn”, trước mắt là tham gia, hưởng ứng Ngày nước thế giới năm 2018 với chủ đề “Nature for Water - Nước với Thiên nhiên” nhằm kêu gọi ý thức trách nhiệm của toàn xã hội trong việc bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên nước thông qua việc nâng cao nhận thức cộng đồng, hiểu đúng mối quan hệ sống còn giữa nguồn nước và thiên nhiên để cùng chung tay vào sự nghiệp bảo vệ môi trường, phát triển bền vững tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Tác giả bài viết: Khổng Mạnh Tiến - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh