Kiểm kê, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ

Nhận thấy hoạt động kiểm kê, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước có ý nghĩa chính trị, văn hoá, xã hội rất sâu sắc. Công tác kiểm kê di sản văn hóa đã được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch của 3 tỉnh: Phú Thọ (cũ), Vĩnh Phúc (cũ) và Hòa Bình (cũ) thực hiện theo đúng quy định của Luật Di sản văn hóa, nhằm nhận diện, đánh giá thực trạng các di sản, đồng thời đề ra các biện pháp để bảo đảm các di sản văn hóa được thực hành thường xuyên, giữ gìn các giá trị văn hóa tốt đẹp, bản sắc truyền thống của dân tộc đồng thời có những định hướng để di sản phát huy vai trò của cộng đồng chủ thể, có sức sống trường tồn trong đời sống đương đại. 

Kết quả kiểm kê di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập: Hiện có 4.758 di sản đã được kiểm kê. Trong đó 2.778 địa điểm có di tích với nhiều loại di tích như: Lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, khảo cổ, danh lam thắng cảnh. Số lượng di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng quốc gia đặc biệt: 06 di tích (Khu di tích lịch sử Đền Hùng; Danh thắng Tây Thiên, Tháp Bình Sơn, đình Thổ Tang, cụm đình Hương Canh; Hang Xóm Trại và Mái đá Làng Vành); 176 di tích quốc gia và 797 di tích cấp tỉnh. Hệ thống di tích có giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa và kiến trúc, nghệ thuật là một trong những tài sản to lớn và quý giá, một trong những nguồn lực để Phú Thọ phát triển bền vững.

Bảo vật quốc gia có 06 gồm: Trống đồng Đền Hùng, Bộ khóa đai lưng bằng đồng, Sưu tập Nha chương, Tượng Mẫu Âu Cơ, Bàn thờ Phật bằng đá và Tháp gốm men chùa Trò. Trong đó 3/6 bảo vật quốc gia hiện đang được bảo quản, lưu giữ tại các di tích. Các bảo vật còn lại được bảo quản và lưu giữ tại các bảo tàng.

Về di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê là 1.980 di sản, bao gồm 7 loại hình: Tiếng nói chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội và tín ngưỡng; lễ hội truyền thống; nghề thủ công truyền thống và loại hình tri thức dân gian. Hiện nay tỉnh Phú Thọ có 41 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia; 02 di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại là “Hát Xoan Phú Thọ” và “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương Phú Thọ”. Đồng thời, tỉnh Phú Thọ cũng là vùng đất lan tỏa của 03 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khác là Kéo co, hát Ca Trù và Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. 

Công tác kiểm kê di sản văn hóa đã nhận diện, xác định được giá trị, khả năng tồn tại của di sản văn hóa trong đời sống cộng đồng đương đại; Phân loại, xếp hạng, lập danh mục các di sản văn hóa phi vật thể đề nghị đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; Làm căn cứ cho việc hoạch định chính sách quản lý và bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa; Lập ngân hàng lưu trữ thông tin về di sản văn hóa làm cơ sở nghiên cứu khoa học và phục vụ công tác tuyên truyền, quảng bá di sản văn hóa tỉnh Phú Thọ; Thông qua hoạt động kiểm kê đã giúp nâng cao năng lực trong công tác quản lý Nhà nước đối với lãnh đạo và cán bộ tại các địa phương đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc quản lý, gìn giữ và phát huy giá trị các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh; Bổ sung các kỹ năng cần thiết trong quá trình kiểm kê di sản văn hóa cho đối tượng là cán bộ và những người am hiểu di sản của địa phương trong việc nhận diện, xác định giá trị, đánh giá hiện trạng, nguy cơ mai một, xác lập cơ sở pháp lý và lập danh mục hồ sơ khoa học di sản văn hóa; Phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư của nhà nước, xã hội và cộng đồng trong công tác bảo tồn, phát huy các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh.

Để đảm bảo hiệu quả trong công tác kiểm kê, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trong thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần tập trung một số nhiệm vụ trọng tâm như sau:

Một là: Tham mưu cho Tỉnh uỷ, UBND tỉnh các quy hoạch, kế hoạch, đề án, chương trình tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn nhân lực cho nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Hai là: Chú trọng bảo tồn giá trị văn hóa các dân tộc, xây dựng phát triển tỉnh Phú Thọ thành trung tâm văn hóa về cội nguồn của cả nước. Bảo tồn và phát huy hiệu quả giá trị di sản văn hóa, đặc biệt là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại “Hát Xoan Phú Thọ” và “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” gắn với phát triển du lịch. Đẩy mạnh xã hội hóa, nâng cao vai trò quản lý và định hướng của nhà nước để huy động hiệu quả hơn nữa sự đóng góp của nhân dân cho phát triển văn hóa gắn với phát triển bền vững.

Ba là: Tiếp tục nghiên cứu rà soát, cụ thể hóa các văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hóa vào công tác quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh Phú Thọ bảo đảm kịp thời, khả thi, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu phát triển của tỉnh.

 Bốn là: Hàng năm thực hiện kiểm kê, rà soát các di sản, xây dựng kế hoạch chú trọng, ưu tiên các chương trình, dự án bảo vệ di sản văn hóa vật thể, phi vật thể có nguy cơ bị mai một, thất truyền, di sản của cộng đồng các dân tộc sinh sống ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, nhóm dân tộc có khó khăn, đặc thù; đồng thời xây dựng các cơ chế chính sách đãi ngộ đối với nghệ nhân, nhằm khuyến khích, động viên họ tích cực tham gia thực hành, truyền dạy, bảo tồn di sản văn hóa.

Kiểm kê, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Phú Thọ là hoạt động thiết thực góp phần bảo vệ di sản văn hoá của dân tộc, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng con người, xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.