Thành phố Việt Trì hướng tới đô thị thông minh

Ở nước ta, thành phố thông minh được khởi xướng bắt đầu từ Nghị quyết 4 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, Nghị quyết số 05/NQ-TW ngày 01/11/2016 Hội nghị Trung ương 4 khóa XII, tiếp đến là các Nghị quyết của Chính phủ về xây dựng thành phố thông minh.

Thành phố thông minh ở nước ta chủ yếu lấy chính quyền điện tử làm trọng tâm nhằm đưa lại lợi ích cho 3 chủ thể là người dân, doanh nghiệp và chính quyền. Từ đó, các thành phố đã lựa chọn các lĩnh vực và tiêu chí xây dựng thành phố thông minh phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

Việt Trì là thành phố trực thuộc tỉnh Phú Thọ được thành lập ngày 04/6/1962. Là một trong 21 đô thị loại 1 của Việt Nam, [1] là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật của tỉnh Phú Thọ, có vị trí quan trọng về quốc phòng, an ninh và là đô thị động lực phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ và vùng Trung du, miền núi Bắc Bộ. Việt Trì có diện tích 111,75km2 và dân số 214.777 người [2,3].

Việt Trì đang xây dựng thành phố Lễ hội, tỷ lệ đô thị hóa trên 65%: Với 23 đơn vị hành chính gồm 13 phường và 10 xã. Hệ thống giao thông thành phố Việt Trì đang phát triển thành mạng lưới kết nối vùng với không gian hạ tầng nội đô. Thành phố đang nâng cấp các đường vành đai, các tuyến phố chính, đường vào các khu dân cư, xây dựng hạ tầng đô thị với 12 phân khu, trọng tâm là xây dựng trục phát triển với trục chính Lễ hội, kết nối không gian đô thị từ cửa ngõ phía nam thành phố đến Khu di tích lịch sử Đền Hùng, hai trục còn lại hướng song song gắn với khai thác tổ chức không gian tuyến đường sắt và nút cao tốc Nội Bài - Lào Cai đi qua địa bàn tỉnh. Tiến hành mở rộng đô thị ở vùng ven sông Lô để khai thác giá trị cảnh quan thiên nhiên.

Theo Quyết định của Thủ tướng định hướng quy hoạch Việt Trì là thành phố tỉnh lỵ, trung tâm hành chính tổng hợp của tỉnh Phú Thọ, là một trong những trung tâm khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao, du lịch, đầu tàu thúc đẩy sự phát triển của vùng Trung du miền núi Bắc Bộ và là một cực quan trọng trong mô hình phát triển đa cực của vùng Thủ đô Hà Nội. Là thành phố Lễ hội về với cội nguồn dân tộc Việt Nam gắn với du lịch sinh thái đặc trưng của vùng Tây Bắc. Là đầu mối giao lưu, đô thị cửa ngõ quan trọng về phía Bắc của vùng Thủ đô Hà Nội; đầu mối giao thông quan trọng nội vùng. Là địa bàn trọng điểm chiến lược về quốc phòng, an ninh của vùng cũng như của cả nước [4]. Tuy chưa nói đến vấn đề phát triển thành phố thông minh nhưng đây là những tư tưởng có tầm chiến lược chỉ đạo xuyên suốt việc phát triển thành phố Việt Trì.

Tác giả cho rằng, Việt Trì là nơi địa linh, Kinh đô của nước Văn Lang do Vua Hùng lựa chọn thời kỳ đầu dựng nước. Đây là vùng đất đẹp, có núi, có sông, ít có một thành phố có vị trí đẹp lại là cội nguồn lịch sử như Việt Trì. Xây dựng thành phố Việt Trì thông minh trong thời đại công nghệ thông tin không thể thiếu vùng đất linh, rừng trong thành phố, sát bờ sông và là thành phố phát triển của ngành công nghiệp điện tử, du lịch, khoa học và công nghệ, trung tâm giáo dục, y tế hiện đại với chính quyền điện tử.

Vấn đề quan trọng để xây dựng thành phố thông minh Việt Trì cần phải có quy hoạch người dân, hệ thống hạ tầng và không gian đô thị. Việt Trì là thành phố mới hình thành nên cần sớm quy hoạch đất đai tối ưu và có chính sách đất đai hợp lý. Là thành phố Lễ hội, thành phố xanh, Việt Trì cần quy hoạch quảng trường, vườn hoa, cây xanh gắn với khu vực Đền Hùng, Đền Mẫu Âu Cơ ở Núi Vặn và Đền Mẫu Âu Cơ ở xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa thành một quần thể. Quảng trường, vườn hoa gắn với Đền Hùng, Đền Mẫu Âu Cơ là di sản Cố đô, cần huy động nguồn đầu tư của các tỉnh, thành trong cả nước để tôn vinh vẻ đẹp kiến trúc của cả quốc gia. Cây xanh phải quy hoạch thành rừng, là những cây quý thích hợp với vùng đất Việt bài bản, mặc dù Việt Trì đã có đề án quy hoạch chung đến năm 2030, nhưng phải điều chỉnh và có tầm nhìn đến năm 2045 hoặc xa hơn. Cần phải có cơ chế, chính sách huy động nguồn lực vốn đầu tư để thực hiện quy hoạch [4]. Đà Nẵng đã thành công quy hoạch sử dụng đất đai làm động lực và nguồn vốn xây dựng nhanh thành phố. Nhiều tỉnh, thành khi chia tách đã phát triển nhanh như Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Bình Dương, đã thu hút vốn đầu tư nước ngoài để đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng.

Do vị trí đặc biệt, việc quy hoạch Việt Trì cần phải có sự phối hợp giữa Trung ương và địa phương nhất là đội ngũ cán bộ quy hoạch, kiến trúc sư kể cả chuyên gia nước ngoài để có một phương án tối ưu của một thành phố Cố đô. Điểm lớn nhất trong quy hoạch đô thị là đất đai và chính sách đất đai, cư trú của Việt Trì. Vườn hoa cũng phải lựa chọn các loại hoa quý từ Đà Lạt, Hà Nội, Hà Lan… phù hợp với khí hậu Việt Trì với quy mô lớn để có thể kinh doanh, xuất khẩu.

Việt Trì có lợi thế tự nhiên là vùng đất trung du, đất rừng không bị lũ lụt nên rất thuận lợi phát triển nông nghiệp xanh. Nông nghiệp cần áp dụng công nghệ sinh học theo mô hình Israel để phát triển giống cây trồng, vật nuôi không chỉ cho tỉnh mà cả vùng trung du, miền núi phía Bắc. Phát triển nông nghiệp cần gắn với công nghiệp chế biến, kho bãi, logistic. Cần mời các nhà khoa học từ Học viện Nông nghiệp Việt Nam, các chuyên gia trong và ngoài nước vào cuộc. Trước mắt, cần có chính sách tập trung ruộng đất quy mô lớn, cơ giới hóa nông nghiệp, thuỷ lợi tưới tiêu tự động bằng ống dẫn. Sử dụng bản đồ số hóa giá đất để quản lý đất đai, chuyển lao động nông nghiệp sang lao động phi nông nghiệp tạo sinh kế vững chắc cho người dân từng bước đô thị hóa nông thôn. Từng bước chuyển 10 xã lên phường, chuyển lao động nông nghiệp sang phi nông nghiệp, tạo sinh kế bền vững cho nông dân, thực hiện ly nông nghiệp bất ly hương. Khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào nông nghiệp, cho phép nông dân lấy đất góp cổ phần Công viên Văn Lang với không gian xanh sạch đẹp phục vụ tốt nhu cầu vui chơi, giải trí phần để doanh nghiệp xây dựng vườn cây và công nghiệp chế biến với các nhà máy hiện đại. Thành phố thông minh xanh là thành phố hiện đại, môi trường sạch, trong lành để thu hút khách trong và ngoài nước đến chiêm nghiệm, nghỉ ngơi, giao lưu văn hóa, nghệ thuật của dân ca hát Xoan cội nguồn văn hóa lễ hội trên đất Hùng Vương.

Việt Trì cần thu hút nhân tài, các doanh nhân trong và ngoài nước về nghiên cứu đầu tư phát triển thành phố Việt Trì là thành phố thông minh. Một số đặc sản của Phú Thọ cần nghiên cứu để phục vụ phát triển du lịch ở Việt Trì như chè, dược liệu, bưởi Đoan Hùng, cá Lăng và nhiều sản phẩm đặc trưng khác, đặc biệt là để xuất khẩu hàng hóa... Để phát triển các vùng chuyên canh, tỉnh Phú Thọ mà hạt nhân là Việt Trì cần đầu tư xây dựng hệ thống giao thông thông minh kết nối trong thành phố và các vùng lân cận, đặc biệt là Hà Nội, dọc theo đường Hồ Chí Minh lên Tây Bắc, sang Trung Quốc, vào Đà Nẵng, Huế, thành phố Hồ Chí Minh gắn với hệ thống logistic mà cầu Việt Trì phải là một công trình kiến trúc đẹp, hấp dẫn. Hệ thống giao thông nội đô phải là hệ thống giao thông thông minh, có hệ thống camera giám sát. Kết nối hệ thống di sản, khách sạn, khu dân cư với các cơ sở sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, thương mại. Cần nghiên cứu cách tổ chức giao thông theo ô bàn cờ ở trung tâm thành phố như Paris của Pháp và phải ngầm hóa hệ thống điện, nước, cỗng rãnh, nước thải. Quy hoạch khu dân cư sống bên bờ sông Lô với mẫu nhà kiến trúc của Pháp ở Paris thì thành phố Việt Trì sẽ trở nên thơ mộng khó có thành phố nào sánh bằng. Cần có ý tưởng xây dựng dân cư Việt Trì các phường, xã không sống theo nhà riêng mà là nhà tầng, biệt thự như các thành phố hiện đại.

Việt Trì cần phát triển du lịch văn hóa lịch sử đa dạng với hệ thống khách sạn thiết kế hiện đại gắn với cây xanh để thu hút du khách. Du lịch Việt Trì cần có nét riêng của lễ hội gắn với du lịch văn hóa và văn hóa dân gian. Việt Trì cần xây dựng một bảo tàng gắn với lịch sử Việt Nam từ thời Vua Hùng dựng nước, thời kỳ đồ đá cũ đến văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn, Hạ Long, Đông Sơn… đến thời kỳ giữ nước. Du lịch sẽ là nguồn thu lớn của Việt Trì nếu biết cách gắn kết với các địa phương vùng Trung du Bắc Bộ và đồng bằng để có nhiều sản phẩm đặc sắc về trang phục, món ăn độc đáo dân gian từ cá Anh Vũ, cá Lăng, bánh dày, bánh chưng… với chợ đêm sẽ là nguồn thu lớn của du lịch và của Lễ hội.

Hướng dẫn viên du lịch được đào tạo có chuyên môn, ngoại ngữ giỏi và am hiểu lịch sử của vùng đất Hùng Vương. Văn hóa và du lịch là nhu cầu giải trí tinh thần, tín ngưỡng của công dân thông minh mà thành phố thông minh không thể thiếu. Cần đào tạo kỹ năng để xuất khẩu lao động có ngoại ngữ, tay nghề kể cả lĩnh vực du lịch. Xuất khẩu lao động có trình độ cũng là nguồn thu lớn của Việt Trì.

Giáo dục và chăm sóc sức khỏe là yêu cầu không thể thiếu của thành phố thông minh. Giáo dục và đào tạo phải chuyển sang đào tạo kỹ năng: Kỹ năng tin học, kỹ năng ngoại ngữ, kỹ năng nghề và đào tạo công dân toàn cầu. Việt Trì nếu muốn đi đầu về giáo dục và đào tạo cần có cơ chế tuyển chọn đội ngũ giáo viên giỏi từ mầm non, phổ thông, đại học gửi đi đào tạo ở các nước tiên tiến như Anh, Mỹ. Nguồn tài chính một phần từ ngân sách, một phần do doanh nghiệp tài trợ, một phần do cá nhân đóng góp. Chỉ cần thực hiện một thời gian, thành phố Việt Trì sẽ có một đội ngũ giáo viên giỏi để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho thành phố, cho tỉnh và cả vùng. Phải chuyển giáo dục, đào tạo sang kỹ năng để đào tạo nhân lực là mục tiêu hướng tới của Việt Trì. Trường Đại học Hùng Vương phải phát triển thành một trường đại học đa ngành, đa lĩnh vực, hiện đại với thương hiệu Hùng Vương liên thông với một trường đại học danh tiếng quốc tế. Trường phổ thông chuyên Hùng Vương nếu trở thành một cơ sở của trường Amsterdam của Hà Nội hay một trường quốc tế thì giáo dục của thành phố Việt Trì sẽ nổi danh của thành phố thông minh. Nếu Việt Trì thu hút được cơ sở giáo dục nước ngoài đặt cơ sở 2 ở Việt Trì thì đây là cái nôi đào tạo nhân lực cao, công dân toàn cầu, bước đột phá của địa phương trong thời đại công nghệ thông tin.

Đội ngũ y, bác sỹ cũng cần được ưu tiên đào tạo, cùng với sự đầu tư trang thiết bị hiện đại thì đây là nơi thu hút có thương hiệu của cả vùng. Việt Trì cần phải có một hoặc hai bệnh viện hiện đại, khám chữa bệnh từ xa, có đội ngũ bác sĩ giỏi trong nhiều lĩnh vực. Hệ thống nước sạch, xử lý chất thải để môi trường xanh, sạch đẹp là không thể thiếu trong trường học, bệnh viện và toàn xã hội.

Công nghiệp, nhất là công nghệ thông tin cần được đầu tư phát triển. Thành phố thông minh ra đời là do sự bùng nổ ứng dụng công nghệ thông tin trong mọi mặt đời sống xã hội. Do đó, thành phố Việt Trì cần có chính sách thu hút đầu tư nước ngoài và trong nước để tạo dựng cho công nghệ thông tin phát triển, có cơ sở sản xuất đồ dùng học tập, giảng dạy của học sinh, sinh viên, giáo viên tiếp cận với công nghệ thông tin của nền kinh tế số và hệ thống trang thiết bị y tế hiện đại.

Xây dựng thành phố thông minh có quá nhiều lĩnh vực và nội dung phải làm. Nhưng xây dựng chính quyền điện tử vẫn là nội dung bao trùm quan trọng, được ưu tiên phát triển đầu tiên. Chính phủ điện tử, đảm bảo quản lý và điều hành mọi hoạt động của xã hội, đặc biệt trong hệ thống chính phủ điện tử gắn với việc chăm sóc sức khỏe và các dịch vụ xã hội về giáo dục, y tế, an toàn công cộng luôn được đặt ra.

Từng bước phát triển quản trị thông minh. Trên phạm vi cả nước chủ trương xây dựng chính quyền điện tử, thực thi dịch vụ công trực tuyến là việc rất cần thiết nhưng chắc còn phải làm nhiều việc hơn nữa. Trước hết cần tổ chức nghiên cứu chuyển đổi số và khai thác dữ liệu lớn ngay từ khi soạn thảo các chính sách, các quy hoạch, các kế hoạch và chương tình hành động đối với quản lý và điều hành các hoạt động phát triển trên địa bàn thành phố. Việc quản lý nguồn nhân lực và hợp tác liên tỉnh, liên các thành phố trong nước và thậm chí cả đối với hợp tác quốc tế cũng phải hiện đại hóa dựa trên nền tảng trí tuệ nhân tạo, tự động hóa theo chuẩn mực quốc tế.

Để có chính quyền điện tử, có khả năng quản lý phải có đội ngũ cán bộ có năng lực, kỹ năng điều hành trong cả hệ thống từ thành phố đến phường, xã. Bởi vậy, trước mắt thành phố Việt Trì cần có cơ chế, chính sách thu hút người trẻ có đức, có tài bổ sung dần vào bộ máy chính quyền đảm bảo tinh gọn. Nhưng năng lực, kỹ năng điều hành phải gắn với hệ thống cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin. Do đó, việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin, truyền thông cho thành phố thông minh cần được ưu tiên, từ trung tâm dữ liệu, hạ tầng truyền dẫn đến các thiết bị đo đạc, từ mạng cáp quang, hệ thống camera giám sát giao thông, giám sát an ninh công cộng, hệ thống cảm biến…

Hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật về công nghệ thông tin - truyền thông cần được đầu tư xây dựng đi trước một bước và cần lựa chọn các bước đi cụ thể.

Giai đoạn 2020-2025, thành phố Việt Trì cần chuẩn bị các điều kiện để thực hiện các Nghị quyết của Trung ương và của tỉnh Phú Thọ về phát triển đô thị thông minh theo bộ chỉ số thông minh Việt Nam giai đoạn đến năm 2025 (phiên bản 1.0) [5] và theo Quyết định 950/QĐ-TTg ngày 01/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030 [6]. Tổ chức tham quan kinh nghiệm xây dựng thành phố thông minh trong và ngoài nước để xây dựng mô hình thành phố thông minh của Việt Trì đến năm 2025. Hoàn thành điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Việt Trì đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.

Tập trung phát triển kinh tế, đào tạo nhân lực, để có vốn xây dựng cơ sở hạ tầng bằng khâu đột phá đổi mới hệ thống quản lý theo mô hình chính quyền điện tử và đặc biệt là có cơ chế tạo động lực để doanh nghiệp, người dân hăng hái phát minh sáng kiến đẩy mạnh sản xuất, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân, kêu gọi đầu tư của các doanh nghiệp trong và ngoài nước đến với Việt Trì, xây dựng Việt Trì kinh đô của Nhà nước Văn Lang là thành phố văn minh.

Việt Trì là trung tâm hành chính của tỉnh Phú Thọ, muốn xây dựng Phú Thọ trở thành Trung tâm kinh tế vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ nhất thiết phải phát triển Việt Trì thành Trung tâm kinh tế - văn hóa - khoa học công nghệ - đổi mới sáng tạo theo hướng trở thành thành phố thông minh. Để Việt Trì trở thành thành phố thông minh nên bắt đầu từ việc xây dựng quy hoạch thành phố vườn, trung tâm du lịch - vui chơi - giải trí của phía Bắc mà trước hết là của Tây Bắc gắn với vùng Hà Nội.

Tiếp theo phải có kế hoạch phát triển cả trước mắt và lâu dài theo hướng hiện đại. Tại Việt Trì có đại diện Viettel cùng sự hiện diện của một số tập đoàn kinh tế lớn của nước ta nên việc huy động họ tham gia xây dựng thành phố thông minh là cần thiết và có ý nghĩa to lớn. Phú Thọ đang còn là tỉnh chưa giàu (GRDP/người mới bằng 80% mức trung bình của cả nước), khả năng tích lũy đầu tư từ nội bộ nền kinh tế vẫn có hạn trong nhiều năm tới nên không thể làm ồ ạt, cần chọn những việc trọng tâm để triển khai cho các bước đi thích hợp.

[1] Tổng cục Thống kê (2018). Niên giám Thống kê Việt Nam.

[2] Cục Thống kê tỉnh Phú Thọ (2020). Niên giám Thống kê tỉnh Phú Thọ

[3] UBND thành phố Việt Trì (2011). Báo cáo quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội TP. Việt Trì giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn đến 2025.

[4] Thủ tướng chính phủ (2020). Quyết định số 276/QĐ-TTg, ngày 19/02/2020 về phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ đến năm 2030, tỷ lệ 1/10.000.

[5] Nguyễn Đình Hương (2016). Chiến lược đô thị hóa theo hướng phát triển bền vững. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia sự thật, Hà Nội.

[6] Bộ Thông tin và Truyền thông (2019). Công văn số 3098/BTTTT-KHCN ngày 13/9/2019 về việc công bố chỉ số đô thị thông minh Việt Nam giai đoạn đến năm 2025 (phiên bản 1.0).

[7] Thủ tướng Chính phủ (2018). Quyết định 950/QĐ-TTg ngày 01/8/2018 về Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030.