CHUYỂN ĐỔI XANH - CƠ HỘI VÀ GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI TỈNH PHÚ THỌ

Chuyển đổi xanh là quá trình tái cấu trúc hoạt động kinh tế - xã hội theo hướng giảm phát thải carbon, sử dụng tài nguyên thiên nhiên hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Chuyển đổi xanh hướng tới việc phát triển kinh tế bền vững, đồng thời bảo đảm sự cân bằng sinh thái và công bằng xã hội. Hay nói cách khác, chuyển đổi xanh là sự chuyển dịch toàn diện mô hình phát triển kinh tế - xã hội từ truyền thống sang mô hình phát triển mới, nơi mà sự tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên. Quá trình này đạt được thông qua việc ứng dụng công nghệ tiên tiến, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, đồng thời bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái.

Thời gian qua, cùng với các địa phương trong cả nước, tỉnh Phú Thọ đã tích cực triển khai các giải pháp đồng bộ nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh và tăng trưởng bền vững để xây dựng nền kinh tế xanh, thân thiện với môi trường; Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, các cấp, các ngành đã kịp thời cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; cam kết NetZero vào năm 2050 theo thỏa thuận COP26 và Chương trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chú trọng phát triển nông nghiệp xanh, du lịch sinh thái, công nghiệp xanh, đô thị xanh, bảo vệ môi trường và phát triển năng lượng tái tạo để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, góp phần xây dựng tỉnh Phú Thọ ngày một xanh, sạch, đẹp, đáng sống. Giai đoạn 2022 - 2024, kết quả xếp hạng chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI) của tỉnh Phú Thọ có những cải thiện tích cực, qua các năm luôn có sự cải thiện về điểm số và thứ hạng của các chỉ số thành phần chỉ số PGI. Trong đó, có những chỉ số thành phần của Phú Thọ cao hơn mức trung bình của cả nước như: Chỉ số vai trò lãnh đạo của chính quyền tỉnh trong bảo vệ môi trường, chỉ số Chính sách ưu đãi và dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường…

Cơ hội chuyển đổi xanh tại tỉnh Phú Thọ:

(1) Tỉnh Phú Thọ sau hợp nhất được nâng tầm sức mạnh trên tất cả các lĩnh vực; quy mô ở hầu hết các chỉ tiêu cơ bản đều đứng ở vị trí tốp đầu cả nước như: Diện tích xếp thứ 15 /34 tỉnh, thành phố; dân số xếp thứ 11/34 tỉnh, thành phố; GRDP năm 2024 xếp thứ 6/34 tỉnh, thành phố, nằm tốp 10 địa phương có GRDP trên 300.000 tỷ đồng. Đặc biệt, sau hợp nhất đã mở ra nhiều không gian, dư địa phát triển với nhiều thế mạnh và cơ hội vượt trội cả về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, có diện tích mặt nước, nơi hội tụ các dòng sông lớn ở phía Bắc, có diện tích rừng, đất rừng lớn cùng với các khu bảo tồn, Vườn Quốc gia có tính đa dạng sinh học cao; trở thành vùng đất với nhiều giá trị tài nguyên, con người giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, di tích, di sản tầm quốc gia, quốc tế… đây là cơ hội lớn cho chiến lược chuyển đổi xanh của tỉnh. 

2) Cam kết NetZero đến 2050 của Việt Nam và chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia 2021 - 2030 đã tạo khung pháp lý, khung chính sách thuận lợi và các nguồn tài trợ ưu đãi cho các dự án chuyển đổi xanh ở Việt Nam và tỉnh Phú Thọ. 

3) Xu hướng toàn cầu về ESG (Environmental, Social, Governance) và phát triển bền vững đã và đang thúc đẩy nhiều dòng vốn FDI vào các dự án xanh; cùng với đó là thị trường sản phẩm hữu cơ và công nghệ sạch liên tục tăng trưởng. Qua đó sẽ giúp tỉnh Phú Thọ: Tái cơ cấu nền kinh tế, thu hút đầu tư có chọn lọc và ưu tiên các ngành công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo, ít phát thải; phát triển dịch vụ và du lịch xanh gắn với các khu di tích, khu du lịch, các di sản, các điểm đến, sản phẩm du lịch sinh thái bền vững, thân thiện môi trường.

Đề xuất các giải pháp thúc đẩy chuyển đổi xanh:

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu, tỉnh Phú Thọ cần nhất quán quan điểm phát triển mô hình kinh tế theo hướng phát triển xanh, hiện đại và bền vững, xây dựng tầm nhìn dài hạn, các kế hoạch hành động, mục tiêu tăng trưởng cho tương lai gắn đồng bộ với các chủ trương, định hướng hiện hành của Đảng và Nhà nước. Để thúc đẩy chuyển đổi xanh thời gian tới, tỉnh Phú Thọ tập trung vào một số giải pháp sau:

Một là, không ngừng nâng cao nhận thức của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và cộng đồng về chuyển đổi xanh; chú trọng xây dựng thể chế để khuyến khích sự hưởng ứng và tham gia của tất cả các chủ thể trong xã hội, nhất là doanh nghiệp và người dân, thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa các dự án công - tư (PPP) trong tăng trưởng xanh; nâng cao năng lực xây dựng, thực thi chính sách về chuyển đổi xanh; tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước trong thực thi chủ trương và chính sách về chuyển đổi xanh.

Hai là, sớm rà soát quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh gắn với mục tiêu chuyển đổi xanh để lồng ghép Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh vào các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, gắn kết chỉ tiêu tăng trưởng xanh trong hệ thống chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; tập trung chuyển đổi cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, xây dựng mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, dựa trên đầu tư nâng cao năng suất đổi mới sáng tạo gắn với chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế, trong đó công nghiệp, dịch vụ dần từng bước giữ vai trò cốt lõi. Chú trọng phát triển kinh tế xanh, bao gồm: (1). Phát triển công nghiệp sạch, hiện đại, tối ưu quy trình ít phát thải, nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo vệ môi trường; (2). Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, sử dụng hiệu quả quỹ đất gắn với phát triển hạ tầng giao thông. Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng và giao thông xanh tại khu vực đô thị và các khu công nghiệp…; (3). Phát triển nông nghiệp xanh theo hướng bền vững, sử dụng hiệu quả phân bón, các chất bảo vệ cây trồng và vật nuôi, thúc đẩy phát triển các sản phẩm nông nghiệp chủ lực, an toàn, đặc thù của địa phương; (4). Phát triển du lịch xanh hướng tới mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.

Ba là, đẩy mạnh và ưu tiên đầu tư, huy động các nguồn lực của Nhà nước và xã hội để phục vụ xây dựng các cơ chế, chính sách tài chính, tín dụng xanh, các quỹ tài chính phục vụ cho các dự án, mô hình chuyển đổi xanh của tỉnh, trong đó: 

(1). Đầu tư cho ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong chuyển đổi xanh;

(2). Đầu tư cho phát triển năng lượng xanh và năng lượng tái tạo; 

(3). Đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực phục vụ chuyển đổi xanh;

(4). Chú trọng phát triển thị trường tài chính xanh thông qua hỗ trợ phát triển và áp dụng các công cụ tài chính xanh như: Tín dụng xanh, trái phiếu xanh và thị trường carbon để huy động vốn cho các dự án năng lượng tái tạo, giúp tăng cường khả năng tiếp cận nguồn lực tài chính cho các doanh nghiệp, từ đó đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh trên địa bàn tỉnh.

Bốn là, thúc đẩy hợp tác trong nước và quốc tế trong phát triển kinh tế xanh để học hỏi những kinh nghiệm từ quá trình chuyển đổi và xây dựng kinh tế xanh, từ đó vận dụng phù hợp với đặc trưng và điều kiện phát triển cụ thể của tỉnh cả về khoa học và công nghệ, huy động nguồn vốn đầu tư theo hướng chuyển đổi xanh. 

Năm là, chỉ đạo triển khai xây dựng Đề án chuyển đổi xanh ở tất cả các cấp, các ngành, các địa phương trên địa bàn tỉnh.

Một số gợi mở trong quá trình xây dựng khung chính sách và hệ thống chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế xanh tại tỉnh Phú Thọ trong những năm tới cần thực hiện theo nguyên lý kết hợp hài hòa các công cụ thể chế, tài chính, công nghệ và xã hội cụ thể như: 

Về trụ cột Thể chế: Kiến tạo hệ thống quản trị xanh gồm: Thành lập Ban Chỉ đạo chuyển đổi xanh cấp tỉnh và xây dựng khung pháp lý phục vụ chuyển đổi xanh của tỉnh. 

Về trụ cột Tài chính: Tạo động lực kinh tế xanh mạnh mẽ gồm: (1). Nghiên cứu, hình thành Quỹ Phát triển Xanh Phú Thọ; (2). Triển khai cơ chế tín chỉ Carbon tiên phong cấp địa phương trên địa bàn tỉnh; (3). Hình thành hệ thống tín dụng xanh; (4). Hình thành thị trường trái phiếu xanh địa phương; (5). Hình thành cơ chế chia sẻ lợi ích từ tài sản sinh thái. 

Về trụ cột Công nghệ: Khơi dậy đổi mới sáng tạo xanh gồm: (1). Phát triển chương trình nông nghiệp thông minh 4.0; (2). Hình thành trung tâm Đổi mới sáng tạo, hỗ trợ chuyển đổi xanh tỉnh Phú Thọ; (3). Hình thành mạng lưới IoT nông nghiệp toàn tỉnh; (4). Hình thành hệ thống năng lượng thông minh tích hợp.

Về trụ cột Xã hội: Đảm bảo chuyển đổi công bằng và bao trùm gồm: (1). Triển khai chương trình đào tạo kỹ năng xanh toàn dân; (2). Xây dựng chính sách hỗ trợ chuyển đổi sinh kế công bằng; (3). Hệ thống giáo dục môi trường tích hợp; (4). Chương trình cộng đồng xanh tự quản.

Song song đó là hệ thống các chính sách thúc đẩy kinh tế xanh, gồm: Chính sách về giảm phát thải và năng lượng, quản lý và bảo vệ tài nguyên, môi trường gắn với một số mô hình phát triển như: Mô hình đô thị sinh thái (eco-city); mô hình nông nghiệp tuần hoàn; mô hình khu công nghiệp sinh thái, nơi các doanh nghiệp hợp tác để tối ưu sử dụng tài nguyên và giảm chất thải; mô hình kinh tế tuần hoàn ở cấp độ toàn tỉnh; đẩy mạnh sáng kiến năng lượng tái tạo cộng đồng…

Với cách tiếp cận đồng bộ từ nâng cao nhận thức trong toàn hệ thống chính trị đến các giải pháp về kinh tế, xã hội và môi trường, chuyển đổi xanh sẽ trở thành động lực, hướng đi mới, đột phá giúp tỉnh Phú Thọ phát triển bền vững, thịnh vượng; giữ vai trò là trung tâm kiến tạo, vùng động lực dẫn dắt sự phát triển các tỉnh mới của miền Bắc.