Xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước gắn với việc thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị

1. Trong suốt hành trình xây dựng và phát triển, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) xứng đáng là một tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam, đã tích cực làm tốt công tác tập hợp, đoàn kết và vận động trí thức thông qua việc xây dựng và củng cố tổ chức, thúc đẩy các hoạt động chuyên môn, nghề nghiệp của các hội thành viên, nhất là thông qua việc tham gia xây dựng chính sách, tham gia phổ biến kiến thức và tham gia nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ. 

Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên đã chủ động đề xuất, tham mưu cho Đảng và Nhà nước nhiều vấn đề lớn đối với đất nước, ngành, lĩnh vực và địa phương; đã tham gia làm thành viên của một số Ban chỉ đạo, Hội đồng tư vấn, Ủy ban quốc gia để tham gia thực hiện một số nhiệm vụ quan trọng theo sự phân công của Đảng, Quốc hội và Chính phủ; tiến cử các nhà khoa học có uy tín tham gia ứng cử và phần lớn đã trúng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng Nhân dân các cấp, qua đó tham gia góp ý kiến quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và của địa phương; tham gia là thành viên tích cực và có trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp. 

Số lượng hội thành viên và trí thức tham gia hoạt động hội ngày càng tăng. Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên luôn ý thức làm tốt công tác chính trị, tư tưởng đối với trí thức; hầu hết trí thức trong Liên hiệp Hội Việt Nam đều có ý thức chính trị, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, sẵn sàng đóng góp trí tuệ cho công cuộc xây dựng đất nước; góp phần xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh. 

Trí thức, nhà khoa học trong các hội thành viên đã tích cực tham gia ý kiến đối với các dự thảo cơ chế, chính sách, tư vấn, phản biện đối với các chủ trương của Đảng, đề án, dự án của Nhà nước, của ngành, lĩnh vực và địa phương. Nhiều ý kiến đóng góp của đội ngũ trí thức Liên hiệp Hội Việt Nam được ghi nhận và đánh giá cao. Hàng năm, với sự tham gia của đông đảo trí thức, nhà khoa học từ các hội thành viên, các tổ chức khoa học và công nghệ, đã chủ trì thực hiện hàng chục nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội đối với các dự thảo chủ trương, chính sách, đề án, dự án quan trọng theo đề nghị của các cơ quan Đảng và Nhà nước ở trung ương. Với sự hỗ trợ của Liên hiệp Hội Việt Nam và nguồn lực huy động được, các hội thành viên đã chủ trì thực hiện hàng nghìn nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội. Trên cơ sở đó, các cơ quan chủ trì đề án, chương trình đã tiếp thu và triển khai thực hiện hiệu quả trong thực tiễn, nhiều ý kiến đã giúp Nhà nước tiết kiệm. được hàng trăm tỷ đồng, thậm chí có những dự án làm lợi đến hàng ngàn tỷ đồng. 

Hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững được triển khai theo nhiều hình thức đa dạng, phong phú, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Trí thức, nhà khoa học trong các hội thành viên đã tích cực triển khai các đề tài khoa học từ cấp Nhà nước, cấp bộ, ngành đến cấp tỉnh, thành phố; hướng nghiên cứu có phối hợp với các doanh nghiệp; nhiều đề tài, dự án mang tính ứng dụng cao và được áp dụng vào thực tiễn. Một số hội ngành toàn quốc định kỳ hàng năm tổ chức hội nghị khoa học cấp quốc gia và quốc tế, thu hút được hàng trăm nhà khoa học trong và ngoài nước tham dự. Qua đó, đã có những tác động tích cực đến công tác tập hợp trí thức, góp phần vào sự phát triển của khoa học và công nghệ nước nhà. Cùng với đó, các tổ chức khoa học và công nghệ đã tích cực tham gia vào xã hội hóa hoạt động khoa học, công nghệ, thu hút được nguồn lực lớn từ các tổ chức quốc tế và từ các tổ chức, doanh nghiệp trong nước để triển khai hàng ngàn dự án, góp phần đáng kể vào việc phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, đặc biệt là vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc ít người, góp phần xoá đói, giảm nghèo. 

Trí thức tham gia tuyên truyền, phổ biến chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước, phổ biến kiến thức, tiến bộ khoa học kỹ thuật, góp phần nâng cao dân trí, nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng xã hội. Trí thức, nhà khoa học trong các hội thành viên luôn chủ động và tích cực phổ biến kiến thức, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống, góp phần nâng cao dân trí, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân. Nhiều tạp chí chuyên ngành trực thuộc hội ngành toàn quốc có uy tín cao trong nước và cộng đồng khoa học quốc tế; một số tạp chí được tính điểm công trình khoa học khi xét phong hàm giáo sư và phó giáo sư. Đây chính là công cụ, là cầu nối giữa các nhà khoa học với người dân và xã hội, là kênh thông tin để phổ biến kiến thức, hướng dẫn kỹ thuật, góp phần xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội. Hàng ngàn đầu sách, hàng chục ngàn bản tin đã được xuất bản để cung cấp cho bạn đọc và cộng đồng nhiều kiến thức từ tri thức đơn giản đến tri thức có giá trị. Các hội thành viên tham gia hướng dẫn người dân sử dụng kỹ thuật mới nhằm tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa, góp phần nâng cao đời sống người dân các kiến thức về nông nghiệp, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, bảo vệ môi trường, phổ biến pháp luật, kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi... tham gia phổ biến kiến thức trên sóng truyền hình, đài phát thanh để hướng dẫn người dân áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và đời sống. Các cơ quan báo chí chuyên ngành của Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên là kênh chủ lực trong việc tuyên truyền chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về khoa học và công nghệ, cập nhật các thông tin khoa học - công nghệ, kinh tế - xã hội.

Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp tục duy trì, kế thừa và phát triển các mối quan hệ với các tổ chức quốc tế mà Liên hiệp Hội Việt Nam là thành viên: Liên đoàn các tổ chức kỹ sư ASEAN (AFEO), Hội đồng khoa học thế giới. (ISC); quan hệ đối tác với nhiều tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ nước ngoài (PCPNN), cơ quan hợp tác phát triển, tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam và nhiều tổ chức khoa học và công nghệ của các nước; triển khai nhiều hoạt động lớn, mang tầm quốc gia, có sự lan tỏa tới các tổ chức trong hệ thống. 

Với uy tín của Liên hiệp Hội Việt Nam tại Liên đoàn AFEO, năm 2024, Lãnh đạoLiên đoàn AFEO đã đề nghị Liên hiệp Hội Việt Nam hỗ trợ cho Liên đoàn Kỹ sư Myanmar để chủ trì tổ chức hội nghị giữa kỳ của Liên đoàn AFEO tại Việt Nam. Dự kiến Hội nghị sẽ được tổ chức từ 05-08/7/2025 tại thành phố Đà Nẵng. 

Trong cơ chế Hội đồng khoa học thế giới (ISC), năm 2024, Liên hiệp Hội Việt Nam đã được mời là thành viên trong Ban Cố vấn chương trình đào tạo về phổ biến kiến thức khoa học khu vực châu Á; đồng thời, tham gia nhiều hoạt động chung của ISC. 

Liên hiệp Hội Việt Nam cũng thúc đẩy quan hệ chặt chẽ và hiệu quả hơn với Hội Khoa học và Kỹ thuật Trung Quốc, thông qua nhiều hoạt động trao đổi song phương; hội nghị hội thảo quốc tế; thúc đẩy tiến trình tham gia thành viên Tổ chức Phổ biến Khoa học Thế giới (WOSL). 

Thông qua việc tham gia tích cực trong các cơ chế quốc tế song phương và đa phương trong lĩnh vực phổ biến kiến thức; thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ; thừa nhận lẫn nhau về hoạt động đăng bạ kỹ sư chuyên nghiệp khu vực ASEAN; Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên, các tổ chức trực thuộc đã ngày càng thực hiện tốt nhiệm vụ đối ngoại nhân dân và chính trị đối ngoại; góp phần thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Liên hiệp Hội Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ, chia sẻ của các đối tác, bạn bè quốc tế trong khu vực và thế giới trong các sự kiện quan trọng của đất nước, được sự ghi nhận và đánh giá cao của các ban/bộ ngành. 

2. Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết xác định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới. 

Với Liên hiệp Hội Việt Nam, cùng các trí thức, nhà khoa học, Nghị quyết số 57-NQ/ TW như một luồng sinh khí mới, một "khoán 10" cho hành trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số của Việt Nam. Đặc biệt, việc lần đầu tiên Tổng Bí thư Tô Lâm - người đứng đầu Đảng trực tiếp giữ vai trò Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, điều đó không chỉ mang tính biểu tượng mà còn là một bước đi chiến lược quan trọng cho đất nước. Đây là một dấu hiệu cho thấy Đảng và Nhà nước Việt Nam đã nhận thức rõ vai trò then chốt của khoa học và công nghệ trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Nghị quyết không chỉ đề ra các mục tiêu lớn mà còn đặt ra nhiều yêu cầu đối với đội ngũ trí thức, đặc biệt là trí thức thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam, cần phải chủ động, sáng tạo, tích cực trong việc nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, đồng thời đối diện với thách thức và cơ hội của quá trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Trí thức tăng cường nghiên cứu và đổi mới sáng tạo: Liên hiệp Hội Việt Nam cầnkhuyến khích các hội thành viên, hội viên tích cực thực hiện nghiên cứu khoa học, tìm kiếm và áp dụng các giải pháp công nghệ đổi mới, sáng tạo nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Đội ngũ trí thức cần chủ động đề xuất các ý tưởng và dự án nghiên cứu mang tính thực tiễn cao, góp phần vào tiến trình phát triển bền vững của đất nước. 

Trí thức tham gia tư vấn phản biện và định hướng chiến lược cho khoa học và công nghệ: Trí thức, nhà khoa học trong Liên hiệp Hội Việt Nam cần tham gia vào quá trình tư vấn cho các cơ quan nhà nước trong việc xây dựng, hoàn thiện chính sách, chiến lược phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Thông qua các hoạt động của mình, trí thức tham gia định hướng cho các ngành, địa phương trong việc ứng dụng khoa học công nghệ vào thực tiễn. 

Trí thức tham gia tạo dựng cộng đồng khoa học: Liên hiệp Hội Việt Nam cần xây dựng và củng cố mạng lưới cộng đồng khoa học, tạo điều kiện cho các nhà khoa học, kỹ sư và chuyên gia giao lưu, học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm. Khuyến khích việc tổ chức các hội thảo, hội nghị khoa học trong nước và quốc tế để trao đổi kiến thức, công bố kết quả nghiên cứu. 

Trí thức tham gia đào tạo và phát triển nhân lực: Trí thức, nhà khoa học trong Liên hiệp Hội Việt Nam cần đề xuất và tham gia vào các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhằm nâng cao trình độ cho các thế hệ trẻ. Tạo ra các khóa học, chương trình đào tạo ngắn hạn nhằm cập nhật kiến thức và kỹ năng hiện đại cho các hội viên và cộng đồng. 

Trí thức tích cực tham gia chuyển đổi số: Đội ngũ trí thức cũng cần nắm bắt và ứng dụng công nghệ số trong các hoạt động khoa học công nghệ, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia. Khuyến khích nghiên cứu và phát triển các sản phẩm, giải pháp công nghệ thông tin trong các lĩnh vực khác nhau như giáo dục, y tế, sản xuất...

Phát huy tinh thần đoàn kết và hợp tác trong trí thức: Liên hiệp Hội Việt Nam cần khuyến khích sự hợp tác giữa các tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp và cộng đồng khoa học trong và ngoài nước để chia sẻ kiến thức và nguồn lực. Tạo ra các chương trình khuyến khích hợp tác nghiên cứu giữa Liên hiệp Hội và các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp.

Nâng cao trách nhiệm và ý thức cộng đồng của trí thức: Liên hiệp Hội Việt Nam cần thúc đẩy vai trò của trí thức, nhà khoa học trong việc tham gia vào các hoạt động phục vụ cộng đồng và đóng góp vào sự phát triển bền vững của xã hội. Tạo ra những sản phẩm trí thức, giải pháp công nghệ có giá trị thực tế, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện đời sống nhân dân. 

3. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia như là lời hiệu triệu, mệnh lệnh đối với toàn thể đội ngũ trí thức, nhà khoa học trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài, cũng như mọi tầng lớp nhân dân tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới và chuyển đổi số nhằm phát triển lực lượng sản xuất, hoàn thiện quan hệ sản xuất, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Đối với đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam, trong thời gian tới, cần tập trung thực hiện thật tốt một số nhiệm vụ và giải pháp sau: 

Đa dạng hóa các hình thức tập hợp, đoàn kết và phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ nước nhà. Tăng cường định hướng về tư tưởng chính trị; tổ chức tốt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam. Nâng cao vai trò đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của hội viên và đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ. Tiếp tục duy trì và nâng cao hiệu quả tổ chức các diễn đàn, hội nghị, hội thảo... để trí thức đóng góp ý kiến, tham gia hoạt động tư vấn, giám sát, phản biện xã hội cho các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Tiếp tục xây dựng Đề án về tổ chức bộ máy, hoạt động của Liên hiệp Hội từ Trung ương đến địa phương theo chỉ đạo của các cơ quan Trung ương. Xác định rõ các nhiệm vụ Đảng, Nhà nước giao cho Liên hiệp Hội Việt Nam và các cơ chế, chính sách bảo đảm kinh phí và các điều kiện hoạt động cho Liên hiệp Hội ở Trung ương và địa phương trong việc triển khai, thực hiện các nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước giao. Tập trung trí tuệ và sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong việc thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Thường xuyên đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Liên hiệp Hội Việt Nam. Trí thức, nhà khoa học nâng cao chất lượng đề xuất, tham mưu cho Đảng và Nhà nước những vấn đề lớn về đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước, ngành, lĩnh vực và địa phương nhất là về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; về các nội dung liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên Trí thức, nhà khoa học đẩy mạnh hoạt động và các hội thành viên. 

Đội ngũ trí thức Liên hiệp hội Việt nam luôn đứng trên lập trường của giai cấp công nhân gắn bó chặt chẽ, đồng tâm hiệp lực với giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và các lực lượng xã hội khác xây dựng nên khối đại đoàn kết toàn dân tộc để cùng phục vụ công cuộc đổi mới đất nước, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. 

Trí thức, nhà khoa học trong Liên hiệp Hội Việt Nam khẩn trương nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù, chính sách vượt trội, cơ chế thử nghiệm chính sách mới, rủi ro nhằm thúc đẩy phát triển, ứng dụng, chuyển giao khoa học và công nghệ có tính nền tảng, ưu tiên, mũi nhọn, công nghệ cao, công nghệ lõi, công nghệ nguồn, công nghệ mới và chuyển đổi số; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong nghiên cứu, phát triển sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, giá trị cao, thân thiện với môi trường, tham gia có hiệu quả vào chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu. 

Liên hiệp Hội Việt Nam phát huy năng lực dự báo chiến lược về xu thế phát triển của khoa học và công nghệ; đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ tiên tiến, hiện đại, nghiên cứu và phát triển công nghệ mới; gắn nhiệm vụ phát triển khoa học và công nghệ với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế. Phát huy sức mạnh nội sinh của các Hội ngành toàn quốc để đẩy mạnh hoạt động khoa học và công nghệ, trong đó tập trung nghiên cứu về cơ chế, chính sách, nhân lực, đầu tư; chuyển giao, ứng dụng phát triển các ngành công nghệ mới như điện tử, vật liệu bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, sản xuất chip thông minh. 

Trí thức, nhà khoa học đẩy mạnh hoạt động tư vấn, phản biện; nghiên cứu, triển khai có hiệu quả các chương trình, đề án kinh tế - xã hội có tính chất dài hạn, các nhiệm vụ khoa học và công nghệ có mục tiêu, liên ngành, liên vùng do Liên hiệp Hội Việt Nam chủ trì, thu hút đội ngũ trí thức ở trong và ngoài nước, các hội thành viên tham gia thực hiện, tạo ra những đóng góp nổi bật cho sự phát triển đất nước.

Tiếp tục đổi mới, đa dạng hóa các hình thức hợp tác và nâng cao hiệu quả hoạt động hợp tác quốc tế. Hình thành diễn đàn phù hợp nhằm tạo cơ chế thu hút trí thức khoa học và công nghệ người Việt Nam ở nước ngoài tham gia vào các hoạt động của Liên hiệp Hội Việt Nam phục vụ phát triển đất nước.