Trong suốt cuộc đời công tác của một cán bộ, việc thay đổi vài ba cơ quan, đơn vị công tác cũng là bình thường. Song đối với tôi, sau 7 lần thay đổi cơ quan, với cương vị là người phụ trách cho tới lúc về hưu thì kỷ niệm: Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ có lẽ để lại nhiều kỷ niệm sâu sắc nhất bởi lẽ: “Vừa là nơi công tác cuối cùng và cũng là nơi ban đầu”.
TS. Bùi Phúc Khánh - Nguyên Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phát biểu tại buổi gặp mặt trí thức nhân Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18-5 và Kỷ niệm 15 năm thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ (16/5/2002 - 16/5/2017)
I. Bối cảnh ra đời nhiệm kỳ đầu tiên (2002 - 2007)
Thấm thoát đã 15 năm trôi qua, những kỷ niệm lần lượt hiện về trong tôi có cái đậm, cái nhạt, cố gắng vén lớp bụi thời gian và những lo toan sô bồ của cuộc sống hiện tại, để nhớ lại những ngày đầu tiên ra đời một cơ quan khoa học rất mới của tỉnh Phú Thọ. Nhân dịp này và cũng là để cung cấp một số thông tin góp phần vào xây dựng truyền thống cho các thế hệ cán bộ của Cơ quan thường trực Liên hiệp, cũng như đội ngũ đại gia đình các hội thành viên trong ngôi nhà chung “Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật” ngày nay.
Tháng 8 năm 2000, Ban cán sự Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường Phú Thọ (Lúc đó tôi là Giám đốc sở, Bí thư Ban cán sự) được Thường trực Tỉnh ủy giao nhiệm vụ xây dựng báo cáo tổng kết nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII về “Phát triển Khoa học và Công nghệ trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước”. Phú Thọ là một trong những tỉnh đầu tiên trên cả nước, triển khai thành công, có bài bản công việc này, dự hội nghị có Bộ trưởng Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường, giáo sư tiến sỹ Chu Tuấn Nhạ.
Sau hội nghị, công tác khoa học và công nghệ của tỉnh Phú Thọ được tăng cường và quan tâm hơn cả về sự chỉ đạo cũng như tăng cường năng lực khoa học công nghệ (con người, ngân sách hàng năm dành cho sự nghiệp khoa học và công nghệ…). Tỉnh ủy Phú Thọ đã ban hành một số nghị quyết về nội dung này phấn đấu bố trí ngân sách cho KHCN tỉnh hàng năm từ 1,5 - 2% tổng chi ngân sách của tỉnh).
Tháng 8/2001, tôi được mời dự hội nghị giao ban của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) với các tỉnh miền núi phía Bắc tại thành phố Yên Bái. Giáo sư viện sỹ Vũ Tuyên Hoàng (Thầy hướng dẫn tôi làm luận văn nghiên cứu sinh, lúc này là Chủ tịch Liên hiệp hội) có gợi ý tôi về báo cáo với lãnh đạo tỉnh để xin thành lập Cơ quan Liên hiệp hội của Phú Thọ. Chị Vân, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ của VUSTA có cung cấp cho tôi một số tài liệu liên quan đến Hội, trong đó quan trọng nhất là nghị quyết của Bộ Chính trị khóa VIII về tư cách pháp nhân của Hội. Tôi nhớ có đoạn khẳng định “Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật là tổ chức chính trị xã hội của giới trí thức khoa học và công nghệ”. Đây cũng chính là điểm nhấn và mấu chốt để sau này chúng tôi đặt vấn đề về vị thế của Liên hiệp hội với các đồng chí trong Ban Thường vụ Tỉnh ủy lúc bấy giờ.
Quý IV/2001 tôi cùng đồng chí Nguyễn Hồng Thanh, Trưởng Phòng Thông tin và Sở hữu công nghiệp của Sở vào Thanh Hóa để nghiên cứu, học tập mô hình tổ chức Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật của họ. Đây là tỉnh có tổ chức này sớm so với cả nước và có bộ máy chuyên trách khoảng 3-4 người, hoạt động khá hiệu quả, có trụ sở làm việc tại Văn phòng Sở Khoa học và Công nghệ. Các đồng chí ở Thanh Hóa đã rất nhiệt tình cung cấp cho tôi (Bởi đoàn có 2 anh em song chẳng may tới Thanh Hóa đồng chí Thanh bị ốm nên không tham dự được), các tài liệu và kinh nghiệm trong quá trình hoạt động. Từ 2 cuộc Yên Bái và Thanh Hóa, chúng tôi về viết đề án “Chức năng - nhiệm vụ - tổ chức bộ máy và lề lối làm việc” của Cơ quan Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ để trình Ban Thường vụ xem xét và quyết định. Cũng nhờ môi trường thuận lợi sau tổng kết nghị quyết 2 Trung ương 8 vừa qua và vị thế của Hội trong nghị quyết của Bộ Chính trị (như tôi đặt vấn đề ở phần đầu “là tổ chức chính trị - xã hội…” nên hội nghị đều thống nhất cao về sự cần thiết phải ra đời một tổ chức mới của giới trí thức khoa học và công nghệ tỉnh nhà. Ngày 16/5/2002, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Nguyễn Hữu Điền đã ký Quyết định số 1496/2002/QĐ-UB về việc cho phép thành lập Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ. Trong đó có 15 ủy viên BCH lâm thời do: Ông Trần Kim Thau – PCT UBND tỉnh làm Chủ tịch lâm thời; Ông Bùi Phúc Khánh – Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường làm Phó Chủ tịch, ông Nguyễn Khắc Khôi – PCT Thường trực. (Chỉ tiếc rằng trong quyết định lại xác định Hội là tổ chức – xã hội hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, tự trang trải về kinh phí…).
Tuy nhiên ngày 17/7/2002 (tức chỉ khoảng 2 tháng sau khi có Quyết định) tôi được tỉnh điều động, luân chuyển về làm Chủ tịch UBND huyện Thanh Sơn và bàn giao nhiệm vụ Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường cho đ/c Hoàng Dân Mạc – Chủ tịch UBND huyện Thanh Thủy. Đành chia tay với sự nghiệp khoa học và những công việc mới chỉ là bắt đầu còn dang dở với Liên hiệp hội.
Thật ra trong tư tưởng chỉ đạo của chúng tôi lúc bấy giờ, Sở Khoa học Công nghệ và Môi trường với tư cách là cơ quan bảo trợ của Liên hiệp hội và Liên hiệp hội là cánh tay nối dài cho Sở, cho phong trào triển khai các tiến bộ khoa học kỹ thuật ra thực tiễn, hay như anh em thường đùa: Sở là sân trước, hội là sân sau của sở. Tuy nhiên, tôi vì bận công tác tại huyện miền núi xa xôi nên trong giai đoạn này ít có điều kiện theo dõi hoạt động của Liên hiệp hội Phú Thọ. Nhưng được biết các đồng chí đã gặp rất nhiều khó khăn trong thời kỳ này với tình trạng hoạt động 3 không (không biên chế, không tài chính, không cơ sở vật chất kỹ thuật). Nhưng với sự lãnh đạo trực tiếp của NGƯT Nguyễn Khắc Khôi trên cương vị Phó Chủ tịch thường trực, thời kỳ này hội cũng đã làm được một số việc như: Điều tra xã hội học về chất lượng đội ngũ cán bộ tỉnh Phú Thọ, tổ chức các Hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật… tôi cho rằng đó là một dấu mốc rất đáng ghi nhận trong những thời kỳ hoạt động khó khăn của một tổ chức mới ra đời.
II. Nhiệm kỳ II (2007-2012): Sự ra đời cơ quan Liên hiệp hội chuyên trách
Như một duyên nợ với nhau, tháng 2 năm 2008, lúc đó tôi đang là Trưởng Ban Thi đua khen thưởng tỉnh Phú Thọ thì được Thường trực Tỉnh ủy cho biết có kế hoạch về tổ chức lại Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh theo mô hình chuyên trách và lại cử tôi sang tiếp tục phụ trách cơ quan này! Thế là sau gần 7 năm “lưu lạc” với công tác khoa học, công tác hội, tôi lại có dịp trở về với nghề còn dang dở. Lúc này một cơ quan Liên hiệp hội hoạt động chuyên trách như thế nào là còn hoàn toàn mới mẻ với Phú Thọ. Tôi đề nghị với Thường trực cho phép tôi được đi tham khảo 1 số tỉnh bạn và sẽ xây dựng “Đề án thành lập Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ” để trình thường trực thông qua, trước khi cho tôi chuyển sang. Được sự đồng ý, từ tháng 3/2008-5/2008 tôi cùng cán bộ của Sở Nội vụ đi Thanh Hóa, Hải Dương, Hà Nội, Yên Bái nghiên cứu trao đổi và trực tiếp xây dựng Đề án trên (lúc này tôi vẫn là Trưởng Ban Thi đua khen thưởng tỉnh Phú Thọ, mọi điều kiện, kinh phí, phương tiện để xây dựng đề án là của Ban Thi đua khen thưởng, trừ con dấu đóng vào các văn bản là sang sở Khoa học và Công nghệ nhờ bác Khôi ký hộ, nên có thể nói vui: Tiền thân Liên hiệp hội chuyên trách là từ Ban Thi đua khen thưởng tỉnh!).
Sau một thời gian hoàn chỉnh, ngày 23/5/2008 Thường trực Tỉnh ủy đã triệu tập cuộc họp để nghe Liên hiệp hội báo cáo Đề án. Dự họp buổi chiều hôm đó có đ/c Ngô Đức Vượng Bí thư Tỉnh ủy chủ trì, tham dự có: Đ/c Hoàng Dân Mạc Phó Bí thư, UBND tỉnh có đ/c Nguyễn Thị Kim Hải Phó Chủ tịch, cùng các sở, ngành, các ban Đảng… Hội nghị nghe trình bày đề án và thảo luận sôi nổi, có nhiều khi gay cấn (giữa cơ quan bảo vệ đề án và cơ quan tham mưu) nhất là các nội dung: Biên chế, bộ máy, và cả “vị thế” của Hội… Cũng dễ hiểu thôi, trong lúc tinh giản biên chế, ngân sách, còn eo hẹp, một hội từ chỗ “3 không” trước kia, nay lại lừng lững với 21 biên chế và 5 ban (Dự thảo), cũng như vị thế “ngang cấp sở, ban ngành” của Hội? Cuối cùng mọi việc cũng xuôi chiều, mát mái, với thành công là Thông báo Kết luận Số 384/TB/TU về đề án kiện toàn Liên hiệp hội của thường trực Tỉnh ủy, với 15 biên chế, 04 phòng ban chuyên môn (đông nhất so với cả nước) cùng các điều kiện làm việc cần thiết, cụ thể. Có thể coi thông báo kết luận số 384/TB/TU là giấy khai sinh của cơ quan Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Phú Thọ.
Nhìn lại quá khứ chúng tôi thấy có một điều đặc biệt là cứ mỗi sự kiện lớn của Liên hiệp hội lại được hỗ trợ bởi tác động ở tầm vĩ mô. Nếu ở phần đầu tôi đã nói có tác động của việc tổng kết Nghị quyết TW2 khóa VIII, thì khi chúng ta có thông báo kết luận số 384/TB/TU là lúc chuẩn bị Trung ương khóa X ra Nghị quyết 7 “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước” (6/8/2008). Trong đó có nội dung “Củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động các hội của trí thức”.
Đúng là: Thiên thời, địa lợi chỉ còn nhân hòa?
III. Đi tìm cán bộ và chuẩn bị đại hội nhiệm kỳ II
Sau khi có Kết luận 384 cũng là lúc Ban Thi đua khen thưởng tỉnh sát nhập với Sở Nội vụ và chỉ còn lại một mình tôi ở lại với 5 gian nhà tại tầng 1 của văn phòng UBND tỉnh, với bản kết số 384/TB/TU trong tay! Thực tình lúc đầu cũng rất sốc, sau này có thêm bác Khôi và 03 cán bộ hợp đồng của văn phòng Liên hiệp hội cũ (sau ít ngày tiếp nhận và cấp tốc tuyển thêm anh Nguyễn Trí Tuệ làm kế toán kiêm văn phòng). Nhiệm vụ là khẩn trương cho công việc chuẩn bị đại hội nhiệm kỳ II (2008-2012) và công tác nhân sự lãnh đạo Hội (Vì cơ chế chuyên trách, nhiệm kỳ 2 bác Khôi không tham gia tiếp). Cũng có người sẽ đặt câu hỏi: Tại sao từ lúc quyết định thành lập 1 cơ quan mới tới khi chuẩn bị đại hội (khoảng 2 tháng) vẫn chưa có đề án cán bộ chủ chốt? Thực sự là trong thời gian chuẩn bị cho đại hội, tỉnh có cho phép tôi đi thăm dò, tìm cán bộ, nhưng gặp rất nhiều khó khăn vì người ta chưa hiểu Hội, ngại về Hội... Do vậy trước ngày tổ chức Đại hội (25-26/7/2008) chỉ 02 ngày, thường vụ tỉnh ủy mới có quyết định cho đ/c Phùng Đức Hòa về tham gia Phó Chủ tịch và đ/c Nguyễn Thanh Hải Phó Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ cơ cấu Phó Chủ tịch kiêm nhiệm. Tuy vậy, Đại hội nhiệm kỳ 2 vẫn được tổ chức thành công tốt đẹp đã bầu được 25 ủy viên BCH và Ban lãnh đạo Liên hiệp hội. Những tháng sau đó lần lượt 11 anh em hầu hết là cán bộ trẻ đào tạo tại các trường chính quy được tuyển dụng vào các ban và bộ máy bắt đầu vận hành theo quy chế.
IV. Những kết quả đầu tiên của một cơ quan mới mẻ nhưng để lại những dư âm xâu xa
Một tập thể non trẻ về cả tuổi đời, cả kinh nghiệm sống, kinh nghiệm công tác, lại hoạt động trong lĩnh vực hết sức linh hoạt, mới mẻ: công tác Hội vận!
Do vậy chúng tôi không tránh khỏi lúng túng. Tuy nhiên tinh thần là: Vừa học, vừa làm tự trang bị kiến thức cho nhau, vừa củng cố nền tảng cơ quan (từ xây dựng quy chế làm việc, tập huấn kiến thức cho nhau, thiết lập các mối quan hệ ngang dọc...) chỉ trong một thời gian ngắn các ban, phòng đã đi vào nề nếp. Quan điểm của lãnh đạo Hội lúc đó là chọn một số khâu đột phá trong công việc chuyên môn:
- Thông tin phổ biến kiến thức, để thông qua đó tập hợp đội ngũ trí thức.
- Tư vấn phản biện và giám định xã hội để tận dụng năng lực sẵn có của các trí thức đầu ngành, tham mưu cho lãnh đạo tỉnh.
- Công tác khoa học đối ngoại: Xây dựng các dự án xin tài trợ quốc tế và liên kết các nhà khoa học trong và ngoài tỉnh.
Kết quả ngay trong tháng 1/2009 tập san “Khoa học và Công nghệ” số 1 (tiền thân của tập san “Trí thức đất Tổ” ngày nay) đã được bạn đọc đón chào. Các cuộc giám đinh xã hội một số dự án quan trọng, đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước như: Bưởi Đoan Hùng, chè Xuân Sơn, Hồng Gia Thanh được đánh giá, kết luận; đặc biệt nhiệm vụ phản biện dự án “Quy hoạch nông thôn mới của tỉnh Phú Thọ” do Liên hiệp hội chủ trì lần đầu tiên thực hiện một cách bài bản, đã được lãnh đạo tỉnh đánh giá cao, góp phần nâng vị thế của cơ quan Liên hiệp hội. Dự án “Quản lý và sử dụng đất có sự tham gia của cộng đồng” do tổ chức UNIDAS của Tây Ban Nha tài trợ tới 342 ngàn USD, cũng là món quà đầu tay Liên hiệp hội mang về cho người dân Phú Thọ.
Nhìn lại những viên gạch ban đầu đặt nền móng cho ngôi nhà lớn sau này, tuy ít ỏi nhưng vững chắc, ổn định. Đã lại gần hết nhiệm kỳ thứ 3, một gia đoạn mới của đội ngũ trí thức Phú Thọ lại sắp được chuyển đổi. Chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng: Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật của tỉnh ta sẽ ngày càng phát triển cả bề rộng lẫn chiều sâu. Bởi lẽ: Kế thừa và phát triển là quy luật bất biến.
TS. Bùi Phúc Khánh
Nguyên Chủ tịch Liên hiệp hội tỉnh